نامه تهدید آمیز “مستعصم بالله ” به “هلاکو” بی تاثیر در ترس مغولان از تقدس خلیفه عباسی نبود، چرا که در آن نامه هلاكو را هشدار داده بود که به سرنوشت دیگر پادشاهانی دچار خواهد شد که قصد بغداد کرده بودند و چنین برشمرده بود:
– يعقوب ليث صفارى قصد خليفه عهد كرد و با لشكر انبوه متوجه بغداد شد، به مقصد نارسيده از درد شكم جان بداد.
– برادر یعقوب، عمرو لیث نیز عازم شد، اسماعيل بن احمد سامانى او را گرفته و بند كرده به بغداد فرستاد تا خليفه او را به حبس اندازد.
– بساسيرى با لشكر گران از مصر به بغداد آمد و خليفه را بگرفت و در حديثه محبوس گردانيد و در بغداد دو سال خطبه و سكه به نام مستنصر كرد، كه در مصر خليفه
اسماعيليان بود. عاقبت طغرل بيگ سلجوقى را خبر شد، از خراسان روان شد و با لشكر جرار قصد بساسيرى كرد و او را بگرفت و بكشت و خليفه را از حبس بيرون آورد و به بغداد آورد و به خلافت بنشاند.
– سلطان محمد سلجوقى قصد بغداد کرد، اما از راه منهزم بازگشت و در راه نماند.
– محمدخوارزمشاه به قصد قلع اين خاندان لشكرى بزرگ آورد، از اثر خشم خداى در گردنه اسدآباد به برف و بوران گرفتار شد و اكثر لشكر او تلف شدند و با خاری تمام مراجعت نمود و از جد تو شکست خورد (چنگيز خان) و به جزيره آبسكون بی نماز و بی کفن دفن شد.
در واقع خلیفه خود نیز در توهم تقدس خویش بود.سرانجام، هلاکوخان کسانی را به نزد خلیفه در بغداد فرستاد و از او خواست که تسلیم شود، و خود یا وزیرش به نزد او بیایند، اما مستعصم اعتنایی نکرد؛ از این رو هلاکوخان دستور به محاصره بغداد داد، مغولان وارد شهر شدند و آن شهر را ویران کردند و بسیاری را کشتند.
بالاخره شهر تصرف شد و خلیفه با نزدیکانش در یکشنبه ۴ صفر ۶۵۶ قمری (۲۹ بهمن ۶۳۶) تسلیم شدند.
افسانه‌های بسیاری در مورد قتل مستعصم وجود دارد؛ همچون این که مغولان از کشتن خلفا بیم داشتند، و به همین دلیل او را نمدمال کردند و سپس با اسبان بر او تاختند تا کشته شد.
بر اساس سفرنامه مارکوپولو، هلاکوخان او را در اتاقی بدون آب و غذا زندانی کرد و او را مجبور به خوردن طلاهایی کرد که انبار کرده بود.
بر اساس دیگر روایات او را در زیر کاشیهای قصر، زنده دفن کردند.
برگرفته از: جامع التواريخ – رشیدالدین فضل الله
نگارش و گردآوری: علی سجادی